DİNİ EĞİTİM METOTLARI

RASULULLAH (SAV) HZ.MUHAMMED’İN

EĞİTİM VE ÖĞRETİM METODLARI

Bir muallim olarak gönderildiğini beyan eden Raslullah Efendimiz Hz. Muhammed (sav) in eğitim ve öğretim metotları.

1-Tedricilik metodu:

2- Bilgiyi aktarmak için uygun zamanları tercih ederdi.

3- Vereceği bilgileri önce özetler sonra tafsilata geçerdi.

4- Kıssa ile eğitim metoduna rağbet ederdi.

5- Soru-cevap metodunu uygulardı.

6- Kısa ve öz cevap vermeye özen gösterirdi.

7- Öğretmede benzetmelerden yararlanırdı.

8-Olayları şekil çizerek anlatırdı.

9- Öğretimde mukayese yolunu tercih ederdi.

10- Anlattığı olayı beden diliyle destekleyerek anlatırdı.

11- Bizzat kendisi örnek olarak öğretmeye önem verirdi. (A.Ebû .Gudde (a.g.e 81.)

12- Doğru cevap vereni överek ödüllendiridi.

13- Soru sormayı teşvik ederdi. (Ebû Dâvud. Kitab-ı Tahare.age.142)

14- Gerektiği zaman yasaklar koyar ve sert davranırdı.

15- Bazı soruları başka tarafa yönlendirerek cevaplardı.

16- Önemli hususları vurgulamak için üç kere tekrarlardı.

17- Dikkatleri toplamak için duruşunu değiştirirdi.

18- Muhataplarına ilgi gösterir, samimi davranırdı.

19- Teşvik ve sakındırma metodunu uygulardı.

20- Öğretimde yazıyı bir araç olarak kullanır ve tavsiye   ederdi.

Rasulullah (Sav) Hz. Muhammed’in

“Eğitim Ve Öğretim Metotları”  Ve Uygulamaları.

1- Tedricilik metodu.

Hz. Muhammed (sav) ashabına önce Kuran'ı Kerimden 10  ayeti okuyup bu ayetlerdeki bilgileri ve amelleri iyice öğrenmeden diğer 10 ayete geçmemelerini isterdi. (Ebû Abdirrahman es-Sulemî el Mukrî)'den rivayet edilmiştir.

2- Bilgiyi aktarmak için uygun zamanı tercih etmek.

Hz. Peygamber (sav) Medine’nin yayla köylerinden birinden dönerken çarşıya uğradı. Halk etrafını kuşattı. Bu arada küçük kulaklı ölmüş bir oğlağın yanından geçti. Uzanıp onun kulağından tuttu ve "Hanginiz bunun 1 dirheme kendisinin olmasını ister" diye sordu.

Sahabiler "Onun bir şey karşılığında bizim olmasını istemeyiz. Hem onunla ne yapabiliriz ki" dediler. Hz. Peygamber “Peki bunun kendisine bedelsiz verilmesini ister misiniz ?” diye sordu ."Vallahi diri olsaydı kulaklarının küçük oluşu onun için bir kusurdu. Zira küçük kulaklı, ya bir de ölüyken ne kıymeti olurdu ki" dediler.

Hz. Peygamber(sav) "Vallahi dünya, Allah için bu hayvanın sizin nezdinizdeki değersizliğinden daha değersizdir." buyurdu.

3- (Önce özetlemek. Sonra tavsilatına geçmek.)

Hz. Peygamber (sav) şöyle buyurdu. "Kadınla dört şey için evlenilir." (H.Ş) Ve sonra şöyle devam etti. " Malı için, soyu için, güzelliği için, dinî için. Sen dindar olanı seç" (Eğer dediğimi yapmayacak olursan) yoksulluğa düşebilirsin." 

4- (Kıssa ile öğretim)

Peygamber Efendimiz (sav) Rabbimizin Hûd suresi 120. Ayeti Kerime ile kendisine buyurduğu bu inceliği metotlarında sıkça uygulamıştır. “Peygamberlerin başlarından geçenlerden, sana anlattığımız her şey senin gönlünü pekiştirmemizi sağlar" Ayeti Kerimenin mealinden anlaşıldığı gibi Rabbani bir metot olan bu yöntem bilgileri pekiştiren, konuların daha iyi anlaşılmasını sağlayan ve öğrenilen bilgilerin  kalıcı olmasına yardımcı bir metottur.

5- (Soru-cevap metodu)

Hz. Ömer (r.a) dan rivayet edildiğine göre: Bir gün Hz.Peygaber (sav) in yanındayken bembeyaz elbiseli, simsiyah saçlı bir zat çıkageldi. Üzerinde yolculuk alâmet gözükmüyordu. Bizden hiç kimse de onu tanımıyordu. Gelip Peygamber  (sav) in yanına oturdu ve dizlerini O'nun dizlerine dayadı. Ellerini de kendi uylukları üzerine koydu. Ve ("Ya Muhammed! Bana İslâm'dan haber ver.) dedi. Hz. Muhammed (s.a.v) "İslâm, Allah'tan başka ilâh olmadığına, Muhammed'in Allah'ın elçisi olduğuna şahadet etmen, namazı kılman, zekâtı vermen, Ramazan orucunu tutman ve yol bakımından gücün yeterse Kâbe'yi Haccetmendir." buyurdu. Adam "Doğru söyledin." dedi. Hz .Ömer diyor ki: "Biz buna şaşırdık. Hem soruyor, hem de tasdik ediyordu.

 Daha sonra "Bana imandan haber ver" dedi. Hz. Muhammed (sav): "Allah'a, Meleklerine, Kitaplarına, Peygamberlerine, Ahiret Gününe, Kadere, Hayrın ve Şerrine inanmandır. "Adam yine "Doğru söyledin."

S.-"Bana ihsandan haber ver.!"

C.-"Görüyormuşçasına Allah' ibadet etmendir. Çünkü her ne kadar sen O'nu göremiyorsan da O seni görüyor."

S. -"Bana kıyametten haber ver!

C.-“Bu mesele kendisine sorulan kişi, sorandan daha bilgili değildir."

S.-"Öyleyse alâmetlerinden bana haber ver"

C.-"Cariyenin efendisini doğurması, yalın ayak çıplak, yoksul çobanlarının yüksek binalar inşa etme ve bununla övünmeleri birbirleri ile yarış ettiklerini görmendir." buyurdu.

HZ. ömer: Bundan sonra o zat gitti. Ben uzun müddet bekleyip durdum. Sonra Hz. Peygamber (sav) bana " Ey Ömer! sual  soranın kim olduğunu biliyor musun" diye sordu. Ben, Allah ve Rasulü daha iyi bilir dedim. " O Cibril (Cebrail a.s)’ dı. Size dininizi öğretmeye geldi." buyurdu.

6- Kısa ve Öz cevap verme.

Bir bedevi Peygamber (sav)' e geldi ve "Ya Rasulullah! Adam var ganimet için çarpışıyor. Adam var kahramanlığı görülsün diye çarpışıyor. Adam var ismi anılsın diye çarpışıyor. Bunların hangisi Allah yolundadır." diye sordu.

C.- “Kim tevhid kelimesi en yüce olsun diye çarpışırsa, işte o Allah yolundadır”.  dedi.

7- Benzetmelerden yararlanmak:  Enes bin Malikten rivayet edilmiştir.

"İyi arkadaşın misali misk taşıyan kimse gibidir. Ondan sana hiçbir şey geçmese bile kokusu geçer. Kötü arkadaşın misali de körükçü gibidir. Siyah tozu sana geçmese bile dumanı sirayet eder."

8- şekil çizerek anlatma

Hz. Peygamber (sav)' in yanında otururken- işte böyle- önüne bir çizgi çizdi. ve "Bu yüce Allah'ın yoludur." buyurdu. Sonra bu çizginin sapına iki çizgi soluna da iki çizgi çizdi ve "Bunlar da şeytanın yollarıdır." buyurdu. Daha sonra elini ortadaki çizginin üzerine koydu ve şu Ayeti okudu. Bir muallim olarak gönderildiğini beyan eden Rasulullah Efendimiz Hz. Muhammed (sav) in eğitim ve öğretim metotları.

9-Mukayese yolu ile Öğretmek:

İbn-i Abbas (r.a) dan rivayet edilmiştir.

Cüheyne  kabilesinden  bir kadın Hz. Peygamber (sav) e  gelerek "Annem haccetmeyi adamıştı, ancak haccetmeden vefat etti. Onun yerine haccedeyim mi?") diye sordu. "Evet. Allah'a hakkını ödeyin. Çünkü Allah (kendisine verilen söze) vefa gösterilmeye daha lâyıktır." buyurdu.

10- Anlatılan olayı beden dili ile canlandırmak.

Ebû Eş'ari (r.a) Musa el-Eş'ari  (r.a) dan rivayet edilmiştir. Rasulullah (sav) şöyle buyurdular. " Mü'min diğer mü'min için parçaları birbirini perçinleyen bina gibidir." diyerek (bunu göstermek için) parmaklarını bir birine kenetledi.

11- Bizzat kendisi örnek olarak öğretmek

Süleyman b. Bureyde babası vasıtasıyla Hz. Peygamber (sav)  den rivayet etmiştir. "Bir adam Hz.Peygamber (sav) e namazların vaktinden sordu. Rasulullah (sav) iki günün namazlarını kasdederek

" Bizimle beraber şu ikisini kıl" diyerek soru soran şahsa bizzat kendisi örnek olarak cevap verdi.

12- Doğru cevap vereni överek ödüllendirmek:

Muaz b. Cebel (r.a) dan rivayet  edilmiştir.

Hz. Peygamber (sav) beni Yemen'e gönderirken sordu.

"Sana bir dava geldiğinde nasıl hüküm vereceksin."  Allah'ın kitabıyla hüküm vereceğim.  Orda bulamazsam, "Rasulullah'ın sünneti ile oradada bulamazsam bütün gücümle çabalayıp kendi görüşüme göre hüküm veririm, bundan da geri kalmam."

Deyince Bunun üzerine Efendimiz (sav) eliyle göğsüme vurarak "Rasulullah'ın elçisini Allah Rasûlünü memnun edecek yola muvaffak kılan Allah'a   hamdolsun" buyurdu.

13- Soru sormayı teşvik ederdi. (Ebû Dâvud. Kitab-ı Tahare.age.142)14- Gerektiği zaman yasaklar koymak ve sert davranmak.

Ebû Hüreyre (r.a) dan rivayet edilmiştir.

Kader meselesi tartışılırken H.z Peygamber (sav) yanımıza geldi.

Öyle kızdıki, üzerine nar suyu sıkılmış gibi yüzü kızardı. Sonra şöyle buyurdu." Bununla mı emr olundunuz? Ben size bununla mı gönderildim. Sizden öncekiler bu meselede münakaşa ettikleri için helâk oldular. Bir daha bu meseleyi tartışmanızı yasaklıyorum, yasaklıyorum." (A.Ebû Gudde(A.g.e 173)

13- Bazı soruları başka tarafa yönlendirerek cevaplardı.

14- Önemli hususları vurgulamak için üç kere tekrarlardı.

15- Dikkatleri toplamak için duruşunu değiştirirdi.

16- Muhataplarına ilgi gösterir, samimi davranırdı.

18- Teşvik ve sakındırma metodunu uygulardı.

19- Öğretimde yazıyı bir araç olarak kullanır ve tavsiye   ederdi.

"Bu, dosdoğru yoluma uyun. Sizi Allah yolundan ayrı düşürecek yollara uymayın. Allah size bunları   sakınasınız diye buyurmaktadır”. (el En-âm Suresi.153) olduğu  vurgulanıyor.

CUMHURİYET DÖNEMİNDE EĞİTİM VE ÖĞRETİM” YENİ BİR BOYUT KAZANDI.

Cumhuriyetin ilânından sonra yapılan harf devrimi ile eğitim bir dönüşüm geçirdi. Yavaş yavaş batı kültürünün tesirine giren her kurum gibi eğitim de etkilendi.

Bu dönemde hazırlanan yeni anayasa ile bu kurum “MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI” nın hazırladığı müfredat programıyla laik düzen doğrultusunda şekillenerek yeni bir boyut kazandı.

Din ve devlet işleri bağımsız kurumlar olarak kabul edildi ve  “Dinî Eğitim” ailelerin vicdanÎ sorumluluğuna tevdi edildi. Mecburi olan İlk Öğretim süresi sonunda “İMAM-HATİP LİSELERİ”nde, yüksek eğitim ise “İLÂHİYAT FAKULTELERİ”nde Milli Eğitim Bakanlığının denetiminde düzenlenerek devam etti.